سال 1981 يك گزارش كوتاه توسط سازمان سلامت عمومي ايالات متحده آمريكا وابسته به مركز كنترل و پيشگيري بيماري‌ها منتشر شد. 5 مرد همجنس‌باز در لس‌آنجلس بر اثر يك فرم غيرعادي از ذات‌الريه مردند. البته اين بيماري در حالت عادي، بالغين سالم و جوان را درگير نمي‌كند. اين سازمان گونه‌اي از اختلال سيستم ايمني را گزارش كرده بود كه از طريق روابط جنسي ايجاد مي‌شد. در همين زمان گزارش‌هايي اين‌چنيني از نقاط ديگر نظيرسان‌فرانسيسكو نيز منتشر شد. ابتدا تصور مي‌شد بيماري فقط به همين افراد محدود مي‌شود، اما كمي بعد متوجه شدند افراد ديگري از جامعه نيز مبتلا هستند. كساني مثل هموفيلي‌ها، معتادان تزريقي، زناني كه با مردان بيمار در ارتباط بودند و حتي فرزندان آنها.بررسي گزارش‌هايي كه سال 1993منتشر شد، نشان داد اين بيماري كه بعدها نام آن را سندرم نقص ايمني اكتسابي (Acquired Immune Deliciency Syndrom) يا همان ايدز (AIDS) گذاشتند از طريق روابط جنسي و خون منتقل مي‌شود.در اين‌كه ويروس ايدز اولين بار چگونه و از كجا ايجاد شده، بحث‌هاي فراواني وجود دارد، اما با بررسي‌هاي ژنتيكي در سال‌هاي اخير چگونگي پديد آمدن اين اتفاق ناگوار و پيشرفت آن در سراسر جهان مشخص شده است.

آلودگي با ويروس HIV شايع‌ترين نوع بيماري است كه اولين بار از يك شامپانزه در آفريقاي مركزي استخراج شد. اولين نمونه انساني اين ويروس از غده‌هاي لنفاوي يك مرد در سال 1959 گرفته شد. در مقايسه اين دو نوع نشان داده شده اين ويروس از شامپانزه به انسان منتقل شده و در دوره‌هاي متوالي تكثير، انواع متفاوتي در انسان پيدا كرده است.اواسط قرن 20 گسترش ويروس در بلژيكي‌ها و فرانسوي‌هاي ساكن آفريقاي مركزي بسيار زياد بود. در اين زمان به دليل افزايش صنعت شهرسازي در آفريقا، اين افراد در چادرهايي كه براي كارگران برپا شده بود، زندگي مي‌كردند. دوري از خانواده و فشار كار، آنها را به سوي روابط پرخطر جنسي، اعتياد و استفاده از سوزن‌هاي مشترك سوق مي‌داد.ارتباط فرانسوي‌هاي آفريقا و مردم جزيره هائيتي باعث شد اين بيماري به نيمكره غربي منتقل شود. امروزه دانشمندان با بررسي‌هاي ژنتيكي دريافتند تا ابتداي سال 1960 اين ويروس از هائيتي به آمريكا وارد شده است.آزادي روابط جنسي در سال 1960 تا 1970 و همچنين افزايش تعداد همجنس‌بازان و تعداد زياد شركاي جنسي در شهرهاي با جمعيت محدود مثل نيويورك و سان‌فرانسيسكو به گسترش سريع اين ويروس دامن زد.از آنجا كه افراد مبتلا به اين بيماري، افراد جوان و نيروي كار جامعه بودند، توجه زيادي را به خود جلب كردند. در اين زمان بود كه AIDS چهره واقعي خود را آشكار كرد.

با توجه به تاريخچه نحوه گسترش و پيشرفت ايدز، مي‌توان راه‌هاي درماني و روش‌هاي جلوگيري اين بيماري را راحت‌تر پيدا كرد. ابتدا وقتي تعداد مبتلايان به ايدز همجنس‌باز و معتاد هر روز زيادتر مي‌شد، مسوولان حفظ سلامت، مردم و دولت تمايل زيادي براي صرف هزينه‌هاي مالي براي پيشگيري از بروز بيماري و مراقبت از اين افراد نشان ندادند.اما امروزه بحث پيشگيري بسيار حائز اهميت است. بسياري از گروه‌هاي سلامت براي غربالگري افراد مبتلا و جلوگيري از پيشرفت بيماري، جمعيت‌هايي را با شعار «هر كسي مي‌تواند مبتلا به HIV شود» تشكيل دادند.

وقتي ويروس اين بيماري از آفريقا به ديگر كشورها رفت، كنترل آن بسيار سخت‌تر شد. بيماري در هر مكاني با توجه به گسترش روابط جنسي، اعتياد و فقر، تفاوت دارد. برنامه‌ريزي براي پيشگيري با صرف هزينه‌هاي زيادي همراه است. هزينه‌هاي پيشگيري و درمان در كشورهاي توسعه يافته از 250 ميليون دلار در سال 1990 تا 18 ميليارد دلار در سال‌هاي اخير افزايش يافته است. صرف هزينه در برنامه‌هاي پيشگيري مانند تهيه سوزن بهداشتي براي معتادان و برنامه‌هاي آموزش صحيح روابط جنسي دشوارتر است، اما جوامعي كه از انجام اين برنامه‌ها سر باز زدند، با مشكلاتي از قبيل انتقال بيماري از مادر به جنين، مراقبت از كودكان بي‌سرپرست كه در معرض ابتلا به بيماري هستند و صرف هزينه‌هاي بيشتر براي درمان اين افراد مواجه شدند.اواسط سال 1990 حدود 5/2 ميليون نفر به ويروس ايدز مبتلا بودند كه احتياج به پيگيري داشت ولي حدود 15 سال بعد با وجود اين‌كه 70 برابر بودجه، بيشتر به اين كار اختصاص داده شد فقط كسر كوچكي از آن براي جلوگيري از انتقال بيماري استفاده شد.بر اين اساس بايد انتظار داشته باشيم كه امسال نيز حدود 5/2 ميليون نفر ديگر به جمعيت مبتلاشوندگان افزوده شوند.

ويروسي كه سيستم ايمني بدن را هدف مي‌گيرد

گسترش ويروس ايدز بسيار سريع است، زيرا اين ويروس بسيار هوشمندانه و برنامه‌ريزي شده عمل مي‌كند. مانند يك ويروس كامپيوتري كه ابتدا برنامه‌هاي ضدويروسي را تخريب مي‌كند. هدف اوليه اين ويروس نيز از بين بردن سلول‌هاي ايمني يعني اولين خط دفاعي بدن است.ويروس به سلول‌هاي ايمني CD4 كه مسوول محافظت بدن از ويروس‌ها و ميكروب‌ها هستند، منتقل مي‌شود و DNA خود را به DNA سلول متصل مي‌كند.وقتي ويروس براي اولين بار وارد بدن مي‌شود، بسرعت تكثير مي‌يابد و يك پيك ويروسي را در خون و مايعات جنسي ايجاد مي‌كند. سلول‌هاي دفاعي بدن، ويروس را يك عامل خارجي مي‌دانند و عليه آن پادتن مي‌سازند. اين عمل باعث كاهش «پيك ويروسي» مي‌شود، اما اين عمل هيچگاه نمي‌تواند ويروس را به طور كامل از بين ببرد.بعضي سلول‌هاي CD4 سالم به نظر مي‌رسند، ولي همان طور كه گفته شد، DNA ويروس به آهستگي خود را درون سلول جاي داده است؛ بنابراين ويروس از گزند سيستم ايمني در امان مي‌ماند. بار ديگر كه بدن در معرض عفونت قرار بگيرد، اين سلول‌هاي به ظاهر سالم براي دفاع از بدن فعال مي‌شوند. اين عمل باعث تحريك ويروس درون سلول مي‌شود، ويروس شروع به تكثير مي‌كند، سلول از ويروس پر مي‌شود، ديواره سلول پاره مي‌شود و مي‌ميرد. هر چه ميزان ويروس بيشتر شود، تعداد سلول‌هاي CD4 كاهش مي‌يابد و سيستم ايمني ضعيف‌تر مي‌شود. در اين زمان است كه عفونت‌ها مي‌توانند براحتي بر سيستم ايمني پيروز شوند. باكتري‌هاي فرصت‌طلب مانند پنوموسينيك كاريني در اين زمان به بدن حمله مي‌كنند و همه اينها باعث به وجود آمدن سندرمي به نام ايدز مي‌شود كه مي‌تواند براحتي فرد را از پاي دربياورد.در ابتدا فرد علائمي شبيه به سرماخوردگي شديد نشان مي‌دهد، ولي بعد از آن ممكن است تا 10 سال هم هيچ علائمي از خود نشان ندهد ولي در همين مدت ويروس به آرامي در سيستم ايمني جاي مي‌گيرد. اين به آن معني است كه ممكن است فرد سال‌ها ويروس را در بدن داشته و منتقل كند ولي هيچ اطلاعي از موضوع نداشته باشد.